Το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες υιοθέτησε πλαίσιο για κυρώσεις, «αντιδρώντας στις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο».

Να σημειωθεί ότι προβληματισμό  και ερωτηματικά προκαλεί η χθεσινή δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας  στην ερώτηση αν  θα πρέπει να υπάρξουν σκληρότερα μέτρα κατά της Τουρκίας. 

Μιλώντας στο Sigmalive, o Διεθνολόγος Γιώργος Κέντας εξέφρασε την εκτίμηση ότι ο ΠτΔ επιχειρεί στην παρούσα φάση να χαμηλώσει τον δείκτη προσδοκιών όσον αφορά τα μέτρα της Ε.Ε κατά Τουρκίας, προκειμένου να κάνει μια πιο άνετη διαχείριση όταν θα βγει το αποτέλεσμα διότι δεν θα είναι εντυπωσιακό.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η «απόφαση είναι άμεσο επακόλουθο των συμπερασμάτων που ενέκρινε το Συμβούλιο στις 14 Οκτωβρίου 2019 και τα οποία επικυρώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 και 18 Οκτωβρίου 2019, όταν η ΕΕ επιβεβαίωσε την πλήρη αλληλεγγύη της προς την Κύπρο όσον αφορά τον σεβασμό της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και κάλεσε την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης να υποβάλουν προτάσεις σχετικά με πλαίσιο για περιοριστικά μέτρα».

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων με το εν λόγω πλαίσιο θα είναι δυνατή η επιβολή κυρώσεων έναντι προσώπων ή οντοτήτων που ευθύνονται για τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης για Φυσικό Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο ή εμπλέκονται σε αυτές.

Πιο συγκεκριμένα, οι κυρώσεις θα συνίστανται στην απαγόρευση της μετάβασης των προσώπων στην ΕΕ και στη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των προσώπων και των οντοτήτων. Επιπλέον, θα απαγορεύεται σε πρόσωπα και οντότητες της ΕΕ να θέτουν κεφάλαια στη διάθεση όσων περιλαμβάνονται στους καταλόγους των κυρώσεων.

Σε ποιους δύναται να επιβληθούν κυρώσεις:

Με το γενικό πλαίσιο αυτό ουσιαστικά καθίσταται δυνατόν να επιβληθούν οι κυρώσεις στους εξής:

α) πρόσωπα ή οντότητες που ευθύνονται για δραστηριότητες γεώτρησης σχετιζόμενες με δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων για τις οποίες δεν έχει δοθεί άδεια από την Κύπρο εντός των χωρικών της υδάτων, της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης (ΑΟΖ) ή της υφαλοκρηπίδας της. Στις εν λόγω δραστηριότητες γεώτρησης περιλαμβάνονται, όπου η ΑΟΖ ή η υφαλοκρηπίδα δεν έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δραστηριότητες που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ή να εμποδίσουν την επίτευξη σχετικής συμφωνίας οριοθέτησης·

β) πρόσωπα ή οντότητες που παρέχουν οικονομική, τεχνική ή υλική στήριξη στις προαναφερόμενες δραστηριότητες γεώτρησης·

γ) συνδεόμενα με τα ανωτέρω πρόσωπα ή οντότητες.

Πώς και πότε θεσπίζει περιοριστικά μέτρα η ΕΕ

Τα περιοριστικά μέτρα ή «κυρώσεις» αποτελούν βασικό εργαλείο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Η ΕΕ τα χρησιμοποιεί στο πλαίσιο μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης πολιτικής προσέγγισης που περιλαμβάνει τον πολιτικό διάλογο, συμπληρωματικές προσπάθειες και τη χρήση άλλων εργαλείων που έχει στη διάθεσή της.

Οι βασικοί στόχοι των κυρώσεων, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, είναι η διαφύλαξη των αξιών, των θεμελιωδών συμφερόντων και της ασφάλειας της ΕΕ, η διατήρηση της ειρήνης, η εδραίωση και στήριξη της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών του διεθνούς δικαίου, καθώς και πρόληψη συγκρούσεων και ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας.

Ποιος ο στόχος των κυρώσεων

Οι κυρώσεις επιβάλλονται προκειμένου να επιφέρουν αλλαγή στην πολιτική ή στη συμπεριφορά αυτών τους οποίους στοχοθετούν και αποσκοπούν στην προώθηση των στόχων της ΚΕΠΠΑ.

α) κυβερνήσεις τρίτων χωρών λόγω των πολιτικών που ασκούν

β) οντότητες (εταιρείες) που παρέχουν τα μέσα για την άσκηση αυτών των πολιτικών

γ)ομάδες ή οργανώσεις όπως τρομοκρατικές ομάδες

δ) πρόσωπα που στηρίζουν τις συγκεκριμένες πολιτικές, ενέχονται σε τρομοκρατικές δραστηριότητες, κλπ.

Εντούτοις, υπάρχουν περιορισμοί, αφού διαμορφώνονται κατά τρόπο που να ελαχιστοποιούν τις αρνητικές συνέπειες έναντι εκείνων που δεν έχουν ευθύνη για τις πολιτικές ή τις δράσεις που οδήγησαν στην επιβολή των κυρώσεων. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΕ προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές συνέπειες για τον τοπικό άμαχο πληθυσμό και για τις νόμιμες δραστηριότητες εντός ή από κοινού με τη χώρα.

Όλα τα περιοριστικά μέτρα που έχει θεσπίσει η ΕΕ συμμορφώνονται πλήρως με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών.

Τα είδη κυρώσεων που μπορεί να επιβάλει η ΕΕ

Η προσέγγιση που υιοθετεί η ΕΕ ως προς τα περιοριστικά μέτρα (κυρώσεις) είναι στοχοθετημένη και διαφοροποιημένη.

α) Κυρώσεις έναντι συγκεκριμένων πολιτικών

Οι κυρώσεις αποτελούν προληπτικά μέτρα τα οποία δίνουν στην ΕΕ τη δυνατότητα να αντιδρά γρήγορα σε πολιτικά ζητήματα και εξελίξεις που αντιτίθενται στους στόχους και τις αξίες της.

Επί παραδείγματι, στόχος των κυρώσεων μπορεί να είναι:

τρομοκρατία

ενέργειες για τη διάδοση πυρηνικών όπλων

παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

προσάρτηση ξένων εδαφών

ηθελημένη αποσταθεροποίηση κυρίαρχης χώρας

β) Διπλωματικές κυρώσεις

Οι κυρώσεις κατά την ευρεία έννοια, ή διπλωματικές κυρώσεις, περιλαμβάνουν μέτρα όπως η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τη συγκεκριμένη χώρα ή η συντονισμένη ανάκληση των διπλωματικών αντιπροσώπων της ΕΕ και των κρατών μελών της.

γ) Κυρώσεις με στενότερη έννοια

Οι κυρώσεις με στενότερη έννοια απαιτούν συγκεκριμένη νομική βάση στις συνθήκες της ΕΕ και περιλαμβάνουν:

εμπάργκο όπλων

περιορισμούς στην υποδοχή καταχωρισμένων προσώπων (απαγόρευση ταξιδίου): τα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν μπορούν να εισέλθουν στην ΕΕ ή να ταξιδέψουν πέρα από το κράτος μέλος της ιθαγένειάς τους, εφόσον έχουν ιθαγένεια της ΕΕ

δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων καταχωρισμένων προσώπων ή οντοτήτων: όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία στην ΕΕ δεσμεύονται, ενώ τα πρόσωπα και οι οντότητες της ΕΕ δεν μπορούν να διαθέσουν κεφάλαια σε όσους είναι καταχωρισμένοι

οικονομικές κυρώσεις ή περιορισμούς σχετικά με συγκεκριμένους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, όπως η απαγόρευση εισαγωγής ή εξαγωγής ορισμένων αγαθών, η απαγόρευση επενδύσεων, η απαγόρευση παροχής ορισμένων υπηρεσιών κτλ.

Κυρώσεις δυνάμει αποφάσεων του ΟΗΕ ή ιδία πρωτοβουλία

Η ΕΕ μπορεί να επιβάλει περιοριστικά μέτρα είτε με δική της πρωτοβουλία είτε κατ' εφαρμογή αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

δ) Κυρώσεις του ΟΗΕ

Η ΕΕ εφαρμόζει όλες τις κυρώσεις που εγκρίνει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τα Ηνωμένα Έθνη για τον καλύτερο συντονισμό των ενεργειών των κρατών μελών της σε σχέση με τις κυρώσεις.

ε) Μικτές κυρώσεις

Η ΕΕ μπορεί επίσης να ενισχύει τις κυρώσεις του ΟΗΕ εφαρμόζοντας μέτρα επιπλέον εκείνων που επιβάλλει το Συμβούλιο Ασφαλείας.

στ) Αυτόνομες κυρώσεις της ΕΕ

Το Συμβούλιο μπορεί επίσης να αποφασίζει την επιβολή κυρώσεων με δική του πρωτοβουλία.

Διαδικασία έγκρισης

Έγκριση απόφασης του Συμβουλίου

Τα περιοριστικά μέτρα περιέχονται σε αποφάσεις του Συμβουλίου για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Η πρόταση υποβάλλεται από την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και την Πολιτική Ασφάλειας (YE).

Εν συνεχεία, τα προτεινόμενα μέτρα εξετάζονται και συζητούνται από τα αρμόδια προπαρασκευαστικά όργανα του Συμβουλίου και συγκεκριμένα :

την Ομάδα του Συμβουλίου που είναι υπεύθυνη για τη γεωγραφική περιοχή στην οποία ανήκει η εκάστοτε χώρα [για παράδειγμα στην Ομάδα «Ανατολική Ευρώπη και Κεντρική Ασία» (COEST) για την Ουκρανία ή τη Λευκορωσία, την Ομάδα «Μασρέκ/Μαγκρέμπ» για τη Συρία, ή σε άλλο προπαρασκευαστικό όργανο]

την Ομάδα «Σύμβουλοι Εξωτερικών Σχέσεων» (RELEX)

εάν κριθεί αναγκαίο, την Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ)

την Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων (ΕΜΑ)

Εν συνεχεία, η απόφαση εγκρίνεται από το Συμβούλιο με ομοφωνία.

Εάν η απόφαση του Συμβουλίου περιλαμβάνει δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και/ή άλλες μορφές οικονομικών κυρώσεων, τα μέτρα εφαρμόζονται με κανονισμό του Συμβουλίου.

Έκδοση κανονισμού του Συμβουλίου

Βάσει της απόφασης ΚΕΠΠΑ, η Ύπατη Εκπρόσωπος και η Επιτροπή υποβάλλουν κοινή πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου.

Η κοινή πρόταση εξετάζεται από τη RELEX και στη συνέχεια διαβιβάζεται στην ΕΜΑ και στο Συμβούλιο για έγκριση. Το Συμβούλιο ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την έκδοση του κανονισμού του Συμβουλίου.

Ο κανονισμός καθορίζει το ακριβές πεδίο και τις λεπτομέρειες εφαρμογής των μέτρων. Ως νομική πράξη γενικής εφαρμογής, ο κανονισμός είναι δεσμευτικός για όλα τα πρόσωπα και τις οντότητες (οικονομικούς παράγοντες, δημόσιες αρχές κ.λπ.) εντός της ΕΕ.

Έναρξη ισχύος

Η απόφαση του Συμβουλίου αρχίζει να ισχύει με τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η απόφαση ΚΕΠΠΑ του Συμβουλίου και ο κανονισμός του Συμβουλίου εκδίδονται μαζί, ώστε οι δύο νομικές πράξεις να παραγάγουν τα αποτελέσματά τους ταυτόχρονα. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων.

Τα μέτρα που θεσπίζονται μόνο στην απόφαση ΚΕΠΠΑ, όπως οι απαγορεύσεις εξαγωγών όπλων ή οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη, ενώ η Επιτροπή ελέγχει αν τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τους κανονισμούς ορθά και έγκαιρα.