Στις καλές οικονομικές εποχές τα επιδόματα και βοηθήματα μπορεί να μην έχουν τόση αξία, τουλάχιστον για ορισμένα νοικοκυριά, αλλά στην εποχή της πανδημίας αποκτούν άλλη βαρύτητα ειδικά για τους ευάλωτες ομάδες. Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» συγκέντρωσε τα βασικά επιδόματα που παραχωρεί στους πολίτες της η Κυπριακή Δημοκρατία και δίνουν μια μικρή ανάσα κάθε μήνα, όπως είναι για παράδειγμα το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα. Πέρα από τα σταθερά επιδόματα υπάρχουν και αυτά που δόθηκαν και δίνονται σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από την πανδημία του κορωνοϊού.

Ο χάρτης των προνοιακών επιδομάτων στην Κύπρο αφορούν την οικογένεια  με το επίδομα τέκνου, της μονογονεϊκής οικογένειας, της μητρότητας, πατρότητας, βοήθημα τοκετού, ειδικό βοήθημα τοκετού για άγαμες μητέρες.  Η  μακροχρόνια και κοινωνική φροντίδα καλύπτει τις παροχές (σε χρήμα και σε είδος) για κατ’ οίκον φροντίδα, ημερήσια φροντίδα, ιδρυματική φροντίδα, φροντίδα ανάπαυλας. Σχετικά με τις παροχές εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών στην Κύπρο υπάρχουν το επίδομα σωματικής βλάβης (αποζημίωση λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας), παροχές αναπηρίας. Υπάρχει το επίδομα ασθενείας, σύνταξη ανικανότητας. Στις παροχές ανικανότητας υπάρχει επίδομα βαριάς κινητικής αναπηρίας, επίδομα φροντίδας σε τετραπληγικά άτομα, επίδομα φροντίδας σε παραπληγικά άτομα, χορηγία τυφλών, επίδομα διακίνησης, σχέδιο παροχής οικονομικής βοήθειας για την απόκτηση αναπηρικού αυτοκινήτου, σχέδιο παροχής οικονομικής βοήθειας για την προμήθεια τροχοκαθισμάτων, σχέδιο παροχής οικονομικής βοήθειας σε άτομα με αναπηρίες για την προμήθεια τεχνικών μέσων, οργάνων και άλλων βοηθημάτων, σχέδιο επιχορήγησης των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρίες, σχέδιο επιχορήγησης κοινωνικών συνοδών για ενήλικα άτομα με πολύ σοβαρές αναπηρίες, σχέδιο παροχής της Ευρωπαϊκής κάρτας αναπηρίας στην Κύπρο. Επίσης υπάρχει η θεσμοθετημένη σύνταξη και το εφάπαξ ποσό θεσμοθετημένης σύνταξης. Υπάρχει η σύνταξη χηρείας, κοινωνική σύνταξη, επίδομα ορφάνιας, επίδομα σε νοικοκυριά συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα στην Κύπρο, βοήθημα κηδείας, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, επίδομα ανεργίας. Υπάρχει επίδομα κηδείας και επίδομα για βοήθεια ζευγαριών να προχωρήσουν σε εξωσωματική γονιμοποίηση, όπως επίσης και ειδικό βοήθημα τοκετού σε άγαμες μητέρες.

Το επίδομα τέκνου και το επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας χορηγείται στις οικογένειες με νόμιμη και συνεχή διαμονή στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας για τουλάχιστον τα τελευταία πέντε έτη πριν από την υποβολή της αίτησης. 

Το επίδομα τέκνου χορηγείται στην οικογένεια μόνο για κάθε άγαμο εξαρτώμενο τέκνο που ζει με την οικογένεια του κάτω από την ίδια στέγη. Ως εξαρτώμενα τέκνα νοούνται τα τέκνα: ηλικίας έως 18 ετών, ηλικίας έως 20 ετών, υπό την προϋπόθεση ότι φοιτούν σε ίδρυμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ηλικίας έως 21 ετών, εφόσον τελούν θητεία στην Εθνική Φρουρά, ανεξαρτήτου ηλικίας, εφόσον αδυνατούν να φροντίσουν τον εαυτό τους σε μόνιμη βάση.

Μια οικογένεια δικαιούται το επίδομα τέκνου εφόσον το ετήσιο μεικτό εισόδημά της δεν υπερβαίνει: τα €49.000   για τις οικογένειες με ένα εξαρτώμενο τέκνο, τα €59.000  για τις οικογένειες με δύο εξαρτώμενα τέκνα.

Επίδομα ανεργίας και πως καταβάλλεται

Το επίδομα ανεργίας καταβάλλεται σε ασφαλισμένους μισθωτούς ή σε προαιρετικά ασφαλισμένα άτομα που εργάζονται στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό, ηλικίας από 16 έως 63 ετών, οι οποίοι είναι άνεργοι. Το όριο ηλικίας μπορεί να παραταθεί μέχρι τα 65 έτη, εάν το ασφαλισμένο άτομο δεν δικαιούται θεσμοθετημένη σύνταξη. Οι αυτοτελώς εργαζόμενοι δεν δικαιούνται επίδομα ανεργίας. Άνεργος, ο οποίος εξάντλησε το δικαίωμα του σε επίδομα ανεργίας (δηλαδή, ο οποίος πληρώθηκε επίδομα για 156 ημέρες) μπορεί να επανακτήσει το δικαίωμα, εάν μετά την εξάντληση του δικαιώματος του, εργαστεί για τουλάχιστον 26 εβδομάδες και καταβάλει εισφορές, οι οποίες στο σύνολο τους να μην είναι λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Εάν ο άνεργος είναι πάνω από 60 ετών και δεν δικαιούται σύνταξη από οποιοδήποτε επαγγελματικό σχέδιο, μπορεί να επανακτήσει το δικαίωμα του σε επίδομα ανεργίας, αφού εργαστεί για τουλάχιστον 13 εβδομάδες αντί για 26 και αφού καταβάλει εισφορές επί των ασφαλιστέων αποδοχών, το σύνολο των οποίων να μην είναι λιγότερο από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών.

Ανικανότητα

Υπάρχουν τρία επιδόματα σ’ αυτή την κατηγορία. Καλύπτει τα εξής: επίδομα σωματικής βλάβης (αποζημίωση λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας), παροχές αναπηρίας. Το επίδομα σωματικής βλάβης καταβάλλεται σε κάθε εργαζόμενο που δεν δύναται να εργαστεί ως αποτέλεσμα ενός εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας για μέγιστη διάρκεια 12 μηνών από την ημερομηνία του ατυχήματος ή εκδήλωσης της ασθένειας. Το ύψος του επιδόματος σωματικής βλάβης είναι ίσο με αυτό του επιδόματος ασθενείας. Οι παροχές αναπηρίας μπορεί να χορηγούνται με τη μορφή ενός εφάπαξ ποσού ή σύνταξης, ανάλογα με το βαθμό αναπηρίας. 

Επίδομα ασθενείας

Το επίδομα ασθενείας καταβάλλεται στους μισθωτούς εργαζομένους, στους αυτοτελώς εργαζόμενους, καθώς και στους προαιρετικά ασφαλισμένους που εργάζονται στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό, οι οποίοι είναι ηλικίας μεταξύ 16 και 63 ετών και είναι ανίκανοι για εργασία. Τα άτομα που δεν πληρούν τις ασφαλιστικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση θεσμοθετημένης σύνταξης στα 63, δικαιούνται να λάβουν παροχή μέχρι την απαιτούμενη ημερομηνία, όμως σε καμία περίπτωση μετά την ηλικία των 65. Το επίδομα ασθενείας καταβάλλεται για χρονικό διάστημα 156 ημερών τουλάχιστον, για κάθε περίοδο διακοπής της εργασίας. Εάν η ανικανότητα για εργασία δεν είναι μόνιμη, η περίοδος καταβολής του επιδόματος μπορεί να παραταθεί για μέγιστο χρονικό διάστημα 312 ημερών.

Σύνταξη ανικανότητας

Η σύνταξη ανικανότητας καταβάλλεται στους ασφαλισμένους μισθωτούς και αυτοτελώς εργαζόμενους, καθώς και στους προαιρετικά ασφαλισμένους στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό, οι οποίοι απέχουν από την εργασία τους για τουλάχιστον 156 ημέρες και φαίνεται ότι θα παραμείνουν μόνιμα ανίκανοι για εργασία, π.χ. αδυνατούν να εξασφαλίσουν, στα πλαίσια μιας δραστηριότητας που μπορούν θεωρητικά να ασκήσουν υπό κανονικές συνθήκες, εισόδημα άνω του ενός τρίτου του ποσού που κερδίζει γενικά ένα υγιές άτομο με το ίδιο μορφωτικό επίπεδο που ασκεί την ίδια δραστηριότητα στην ίδια περιοχή, ή, στην περίπτωση ατόμων ηλικίας μεταξύ 60 και 63 ετών, σε όσους αδυνατούν να εξασφαλίσουν εισόδημα που ξεπερνά το 50% του ποσού αυτού. 

Προϋποθέσεις για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

Ο αιτών πρέπει να είναι πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας, πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπήκοος τρίτης χώρας, ο οποίος έχει καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος στη Δημοκρατία. Ο αιτών πρέπει να έχει, κατά την αμέσως προηγούμενη περίοδο των 5 ετών που προηγείται της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης, νόμιμη και συνεχή διαμονή στη Δημοκρατία. Ο δικαιούχος θα πρέπει να διατηρεί τη νόμιμη και συνεχή διαμονή του στην Κύπρο καθ’ όλη τη διάρκεια λήψης του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, διαφορετικά παύει να δικαιούται το επίδομα. Το συνολικό εισόδημα των μελών της οικογενειακής μονάδας πρέπει να είναι χαμηλότερο των συνολικών αναγκών που αξιολογούνται βάσει του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Ούτε ο αιτών, ούτε κάποιο άλλο μέλος της οικογενειακής μονάδας μπορεί να κατέχει ακίνητη ιδιοκτησία αξίας άνω των €100.000. Δεν λαμβάνεται υπόψη η ιδιόκτητη κατοικία του αιτητή, εφόσον δεν ξεπερνά τα 300 τ.μ. Οι τραπεζικές καταθέσεις του αιτητή και οποιουδήποτε μέλους της οικογένειάς του δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις €5.000, αυξανόμενο κατά €1.000  για κάθε επιπλέον μέλος της οικογενειακής μονάδας. Η αξία άλλων χρηματικών περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να υπερβαίνει τις €5.000. Δε λαμβάνονται υπόψη οποιεσδήποτε αποζημιώσεις που λήφθηκαν ως αποτέλεσμα τραυματισμού ή βλάβης που προκλήθηκε από ατύχημα. Τα μηνιαία ποσά που αντιστοιχούν στο καλάθι διαβίωσης είναι: €480 για τον αιτητή/δικαιούχο, €240 για το/τη σύζυγο και για κάθε μέλος της οικογένειας ηλικίας άνω των 14 ετών, €144  για κάθε μέλος της οικογένειας ηλικίας κάτω των 14 ετών. Το επίδομα ενοικίου καταβάλλεται είτε όταν ο δικαιούχος ζει σε ενοικιαζόμενη κατοικία είτε σε ιδιόκτητη κατοικία για την οποία καταβάλλει τόκους. Το ύψος του επιδόματος ενοικίου υπολογίζεται σύμφωνα με τη σύνθεση της οικογένειας και της επαρχίας διαμονής.

.

Ρεπορτάζ:  Θεανώ Θειοπούλου / "Φιλελεύθερος"